samedi 23 janvier 2010

Faut-il revendiquer la période coloniale comme une époque qui a participé à notre histoire contemporaine? La question méritait le débat !

I
Peut-on parler de domination Arabe sans être dans une lecture coloniale de l’histoire du Maghreb ?
Tout d’abord je tiens à relever la tendance à la polémique plutôt qu’au débat d’idées chez certains commentateurs qui m’intentent de prime abord un procès d’intention sans avancer d’opinions propres aux questions que j’ai proposées comme plate-forme de discussion. Je ne veux pas rentrer dans ce genre d’échange stérile et non productif, Sinon il y a lieu de relever l’intérêt que portent les lecteurs et commentateurs aux questions soulevées.
Un point mérite développement, il est relatif à ce qu’un commentateur qualifie de « Lecture biaisée » du fait de mon "omission de la domination arabo-musulmane". A cet égard je réfute purement et simplement ce qualificatif de la période arabo-musulmane, laquelle au demeurant prévaut jusqu’à nos jours !
Le caractère de domination est inexistant du fait principal que le dominant n’est pas un ÉTAT étranger exerçant une occupation militaire et administrative et/ou coloniale de la Tunisie. Une occupation qui a un caractère plus ou moins limitée dans le temps, Une sorte d’intermède comme ça a été le cas lors de l’occupation Romaine, Normande, Vandale, Espagnole ou Ottomane. Il est vrai que les dynasties Aghlabide, Fatimide et même Ziride –vassale des Fatimides- pouvaient être assimilées à des périodes de domination, qui pouvait être réversible ; car l’Ifriqiya était encore majoritairement Amazigh alors que la composante arabe au pouvoir était minoritaire. Toutefois, cet état des choses atteint le stade d’irréversibilité par l’arabisation totale de l’ensemble du Maghreb (à des degrés divers certes), au lendemain de l’invasion Hilalienne (11ème s). Ainsi l’élément arabe devient une composante fondatrice d’un espace géographique, démographique, religieux et culturel nouveau. En fait le brassage n’était pas à sens unique CàD « l’arabisation » mais dans l’autre sens aussi par une assimilation des éléments arabes dans l’amazighité comme donnée linguistique et d’une manière d’être et de vivre (mode de production agraire et sédentaire # Nomadisme et mode de vie pastoral)
D’ailleurs ce phénomène n’était pas propre au Maghreb, en effet le 11ème siècle verra de grands mouvements de populations dans diverses autres régions du monde de l’époque.
La physionomie du Maghreb va se transformer de fond en comble, les équilibres précaires entre les grandes tribus amazigh s’effondrent brutalement sous les coups des vagues successives des tribus des Beni hilal , Soleim, Athbuj et autre Riah et Zoghba.
La soumission de ces tribus n’eût lieu qu’en 555 de l’hégire (1152)avec la fameuse bataille de Setif (bain de sang) qui les opposa à l’almohade Abdelmoumen Ibn Ali.
Déjà un siècle auparavant, l’occident maghrébin était gouverné par le deuxième empire amazigh les almoravides. Avec las Almohades et par la suite leurs vassaux les Hafsides de Tunis, il n’est plus admis de « Domination arabe »

La période de la dynastie hafside (la grande fille de l’empire Almohade) fût une période de relative stabilité où Pouvoir et Population ont vécu une symbiose résultant de la légitimité admise de la dynastie par les « sujets » d’une part et du profond attachement de cette dynastie à son appartenance à la TUNISIE. Plusieurs facteurs ont contribué à cet état des rapports entre gouvernants et gouvernés qu’il serait fastidieux et long de les développer dans cette note.

Le passage de l’Ifriqiya du moyen âge maghrébin, vers la Tunisie hafside ne fût pas chose aisée, l’œuvre colossale d’homogénéisation d’un pays disloqué par les séquelles de l’invasion hilaliennes, ainsi que celle des normands, les révoltes et les schismes religieux dû passer par la répression sans pitié des Banu Ghania et consorts de même que de touts les ilots de la dissidence religieuse représentée par les Ibâdites et autre mouvances kharijite. La cohésion de la Tunisie Hafside se fera autour du rite Sunnite Malékite Ach3arite cher aux émirs Amazigh Almohades et Hafsides. La bataille engagée dans ce sens fût dirigée aussi bien sur les fronts militaire, politique que maraboutique, dont les grands cheikhs ont été appelés à contribution tels Sidi Bou Ali Essunni, Abou el Ghaouth Eddahmani Abdelaziz Eljarah et d'autres. C’est ce trait de caractère qui va façonner à la fois la vie spirituelle religieuse et politique du Maghreb en général et de la Tunisie en particulier pour le distinguer d’une manière définitive des autres pays arabes du proche orient

mardi 19 janvier 2010

Faut-il revendiquer la période coloniale comme une époque qui a participé à notre histoire contemporaine?




J'ai eu à débattre de cette question à plusieurs reprises avec des amis de tous bords; certes les avis sont extrêmement partagés, la passion et la subjectivité dominent l'approche de beaucoup de gens. Si ceux qui ont eu à souffrir des diverses formes d'humiliation que leurs faisaient subir les français ont de bonnes raisons de manifester leur passions et parfois leur haine, ceux qui n'ont pas vécu la période coloniale ont du mal à argumenter leur réaction de rejet total.
Depuis un certain temps je cherchais un prétexte pour provoquer le débat autour de cette question, l'occasion m'a été offerte par la réaction excessive d'un "Facebooker" indigné par l'invitation de massir à rejoindre "un groupe pour la sauvegarde de l'architecture coloniale" en ces termes:
"What f... Whats' about your invitation for 'save colonial architecture in túnisia' ? Please the next time don't send me that kinds invitation. And let them burn colonialists past ya sarbi"

Je pense personnellement que les 75 ans du protectorat français ne doivent pas être "lus" d'une manière différente des années de domination romaine, carthaginoise,espagnole, turque vandale ou Normande. Certaine époques de pouvoir en apparence proche de nous, c'est à dire arabo-musulman furent des années noires d'atrocité et de misère.
Certains réclament ces derniers temps des "excuses" en bonne et dû forme de la France pour avoir colonisé notre pays, d'autres vont plus loin en exigeant des dédommagements pour les préjudices que notre pays à subi.Quel argumentaire juridique et moral peuvent sous-tendre de telles exigences.
Quelle est la part de responsabilité des gouvernants de l'époque de notre pays dans la précipitation de la Tunisie dans le processus de colonisation par la faillite de ses finances et l'éffondrement de son économie?
quelle est la part de la " Logique de l'histoire" dans ce processus?
La colonisation a-t-elle été une fatalité historique ou une invasion caractérisée d'un pays souverain dirigé par un pouvoir LÉGITIME?
Quel est le bilan ou les bilans des 75 ans de protectorat? N'y a-il pas nécessité de nuancer objectivement tant les aspects négatifs que ceux positifs de ce bilan?
Le destin tragique de certains pays africains des anciennes colonies devenus indépendants nous plonge aujourd'hui dans l'horreur devant tant de misère et de détresse humaine. Est à dire que la période coloniale était meilleure?
Enfin devront nous affranchir totalement les élites et les régimes nationaux en leur donnant un chèque en blanc sous prétexte qu'ils ont libéré nos pays ou appartiennent aux partis qui ont ont eu droit à l'héritage colonial pour en faire ce que bon leur semble?
En guise de conclusion, et eu égard au drame que vit une partie de la jeunesse du Maghreb et d'Afrique du fait de la Harka, certains esprits " mal intentionnés" disent: "Si la France serait restée plutôt 100 ans au lieu de 75, personne ne l'aurait laissé partir"
C'est vrai c'est une boutade qui peut être de mauvais goût pour certains, mais qui incite à réfléchir.

lundi 18 janvier 2010

سعاني هوى العازبة للعرف أحمد بن موسى


في ميزان المسدس وفي نوع المستف ،قصيد سعاني هوى العازبة يُعتبر منارة من منارات الشعر الملحون التونسي وقع معارضته عديد المرّات من عدد كبير من الشعراء لكن ما ثمة حد اللي ينجم يوصل لمنزلة بن موسى.

سعاني هوى العازبة لين حرصني***كبسني دهسني
حبس حسني هسني لين ترسني

***
سعاني هوى العازبة لين صلبني***رعبني شغبني
عطب طبني كبني قلبني
ضرب هبني لبني لين غلبني***نكبني نهبني
تفصلتو ثوب بدني لبسني

***
سعاني هوى العازبة لين حدفني *** ندفني صرفني
شغف طقني لفني لين خسفني
ردف سفني قفني داه يفني***خطفني لقفني
كما الملح من تحت كفه مرسني

***
سعاني هوى العازبة لين قطعني***تبعني فجعني
صدع قعني وعني لين خلعني
مضى دعني جعني لين خضعني***زرعني ضرعني
تقوى على كل جهة وكسني

***
سعاني هوى العازبة لين دمغني***صدعني صبغني
طغا مغني رغني لين فرغني
صرع دغني جغني لين صبغني***فرغني مضغني
ترودس ردس حط ساقه عفسني

***
سعاني هوى العازبة لين غصرني ***جمرني قهرني
تنومر نمر مرني ما عذر بي
صدم صرني جرني ما عبرني***نشرني عصرني
ترصدت عل قرب سوحه عكسني

***
سعاني هوى العازبةلين درزني***نغزني عززني
درز لزني هزني لين قلزني
حرز حزني ما فرزني*** حززني قززني
كما هايشة حط لسنه لحسني

***
سعاني هوى العازبة لين مكثني ***نكثني ندثني
بحث حثني رثني لين حرثني
لبث يثني هثني لين مرثني***رفثني ورثني
كما صاقعة جا معارض دعسني

***
سعاني هوى العازبة لين حرضني***مغضني لين قرضني
ركض لظني هضني لين قرضني
عطب عضني فضني لين قبضني ***نغضني دحضني
تحت الثرى والدواحس دحسني

***
سعاني هوى العازبة لين قتلني*** شغلني ذبلني
تلوى لوى زاد عني ختلني
تحورج حرج بالتحارج وصلني***مكني مغني
قطع سديد المفاصل غرسني

***
سعاني هوى العازبة جا محرج***تفرج تبرج
تحورج حرج جايني بالتضجج
الشعر من ولد موسى مخرج***ياللي تبرج
يا معترض عنه قداش تسني

من روائع قصائد الملحون قصيدة الزردة من نظم: الحاج محمد بن علي المسفيوي


الحربة
ضيفك أجاري شبعني**وليس تعمل بشوار**زيد بي للدار
بلحسان كرمني***ولا تكثر هدرة
1
ضيف ربي جيتك للدار**زيد بي من غير شوار
كان كنت جيد وكريم**لا دير معايا صرف لبخال
ارفع بيَ يجزيك خير ربي**لايني سامع لخبار** عليك ألوليف
ودير ما قال الله
وصاك على الضيف تكرمو**والجار بَرّْ به قبالة
واللي بخيل ربي ذمو**عايش فالمكر وجهالة
لا بوه يكرم لا عمو**البخل فيه حق سلالة
واللي كريم ربي كرمو**كتبو فلامة الفضالة** ناس لحسان
تعرف وصفي مولوع بالزرادي**دايم فكل يوم
نحب الزردة لو تكون فبغداد**قريبة نقول
وكثير إلى كانت**عند واحد مثلك
وافي كريم جيد صبار**بَرّْ يرفد بالعار
في متاعو يصبر**ولا رضى بالقهرة
زيد بي للدار سريع**كون تايك بطار**يجزيك القهار
لا تخاف ولا تدهش***ما تقيسك عثرة
والذي ليك نقول تحضرو**بغير افتخار**من نعايم تذكار
باش نفخر ونصول***بجودك على الحضرة
2

هات لي فالأول سكسو**ولا تخلي حد يمسو
يكون في شي طبسيل كبير**بالزبادي راوي
واعمل عليه غنمي**وخضاري رايقة نفيسة
دير تفاية مع الزبيب**ولوز وبصلة
كذاك سفة بفراخ من الحمام**مردومة وسخونة
مع الشعرية للغاها عشيق**والروز يطيب مليح**بالحليب الصافي
أرى من الفداوش شربة**وتكون راوية وسخونة
إلى دخلْتْ وسط القبة**أرى طواجنك وصحونة
ليَ تكون تقول مرحبا**هاك لبساط للمحسونة
واللوز في وسطها ينبا**وكذاك بالسمن مدهونة
ومحنشة نحب فرغبة**وتكون رايقة وسخونة
طبسيل جيب لي من بغرير**وكذاك سير للسفاج الوافي
تجيب عشرة كيلو**وتكون بالسمن والعسل
ومخرقة وشباكية**وحدة نديرها متنية**في كل جيه
المقروط الباهي**ورزة القاضي**كعب غزال ولكعاك
مية من لغريّْبة** تقد للفطار**والمرق باليَبْزار
جيب خبز السميد الصافي**عجب للنظرة
هات لي كباب المغدور**ضد فاللي غدار**فيه بيض بتعفار
وكذاك جيب المشوي **يْقامتو معتبرة
ومن الكفتة وجَّدْ لي**ميات قطيب عل النار**كذاك تدير كوار
بالفلافل ويكونوا**في طواجن كثرة
هات القلية فصحونة**مزوقة من بلار**كتلذ لّفكار
والخليع المقيوم**تريع به الفكرة
3
هات الطواجن عل الأشكال**من لحم الغنمي يقبل
دير طاجين مخضر يا لبيب**بالزيتون وليمون
دير واحد لمروزية**مع البطاطا واللفت
ولوبيا والملوخية
ذاك الشوا يعجبني**منو خروف جيب معمر
وآخُر بعد منو يعني**فالفرن طايب ومتحمر
خمسين راس بها نثني**والهركمة عليها نفطر
وكذاك جيب لي المعسل**نبغي تكون عايق فايق
وسط النهار**نعطيك خبار**جيب قصعات كبار
بشي تشيشة كرداس**يكون الطواجن كثرة
باداز سخون نحبو**في يمين أو يسار**كان هطلت لمطار
عل البيصار موجد**ما نصيب عنها صبرة
هات لي فول مدمس**من هواه هيج لفكار**من الحمص قنطار
والباقي تقليه**دون الشهرة
جيب لي بركوكش بالحليب**طايب عل المقدار**فيه نفديوا الثار
من الصغر يعجبني** ما صبت عنو صبرا
4
هات لي خمسين دجاجة** ردت بها نقضي حاجة
بالنوى عمر لي عشرة**وبالسمن عشرة حمرهم
زيد عشرة بالمعدنوس والفلافل**طيب عشرة مزعفرين**ومرق لخرين
هات لي بيبي والوز**جيب لي خمسين دجاجة
على التمام طاجين من الزرزور** كنحب يوجد لفطور**لا تكون مغشم
وغزال طايبة مقيومة**وإلى تجيبها توقف تم
نوصيك لا تكثر لومة**ومية من القنية تقدم
وتكون بالشحم منعومة**ومية من القنافد سلم
فيها جوارحي مغرومة**وكذاك لحجل به انتم
الارنب صورتو منعومة
ثم تجيب عشرين من الشابل**طايبة وذكية**وخرين كيفها مقلية
فيها نضرب غلقة تشكار**لا تحضر لي جار
تركني وحدي وصغى**للاقوال بجهرة
هات شرغو والبوري
جيب فرخ من سبع شبار**والمرينة تذكار
ساركنة مقيومة**جيب منها عشرة
والقرب والنون فأكلو لذيذ**يصلح لصيار**ليس تنسى البحرار
كان بي برد**بطعمو ضراري تبرى
جيب لي سردين ينقلى**ويتجمر فصهد النار**ليس تعمل توخار
كن محزوم ومني**ليك حق السخرة
5
هات الشلايظ مولاتي**على الأشكال تلذ لذاتي
والتراقد فخلول**محمضة ولطيفة
حضّر سكرة من العنب**وحمل دلاح
هات بطيخ كبير**وما يماثلو **من فكوس ولينكاص
مشماش مع التفاح**من العرصة شامي
والليم كان يحضر فالحين**مية نحبها قدامي
كرموس النصارى والتين**رمان به لذ طعامي
برقوق ما يلي عنه لين**فيكل يوم قنطار يجيمعلوم
والتمر قنطارين على الدوام

وكركاع مع اللوز**والزبيب الابيض مع الموز
جيب لي كوز من بلاد الهنود
وبلوط وقسطال**والشراب الطيب لحلال
جيب لقوالب من سكر**دير شاي**دير الزردة
ختمتها باستغفر الله **استغفر الله من عثرة لسان
نطلب رب الورىيبسط عنا**على الدوام نعمتو
ونهاية اللغا يا حفاظ**خذها خريدة**برزت فحلول رايقة ونفيسة
صعبة على الجحيد الدامر**وعلى كل داعي**ما يقوى للحراب
ساعة الابحار** بالحسام البتار
كان طاح فيدي**ويحو نقطعو بالشفرة
كان يجحدني يعرفني**فقلب عينو زنجار**ليه نسقي لمرار
لو تكلم باسل**وثقيل عند الشعرا
لويصرصر بازي تخمد**موكة فلقفار**والسلام للحبار
لشياخ وطلبة**وعلى اولاد الزهرة
من ابن علي مسفيوي**في تراجم الفن عبار**زار نعم المختار
سيدنا محمد لحبيب**تاج العشرة
الصلاة والسلام عليه**دايمة كل نهار**من الحي القهار
قد ما خلق الله** ميات آلف مرة

لسماع الاغنية انقر هنا