dimanche 23 mars 2014

Rêveries caprines jerbiennes.TEDx Djerba







Aéroport Jerba Mellita le 23 Mars 2013
Mon avion devait décoller à 7h 45mn, J'ai eu du mal à m'arracher du lit, la nuit dernière fût assez mouvementée: discussion animée autour d'une table bien garnie de plats originaux et arrosée d'un nectar digne de nos hôtes….
J'ai pris place près du hublot  de l'ATR 72 et me suis perdu dans les vieux souvenirs du chantier de la tour de contrôle un certain printemps de 1993, et puis ce fut le trou noir….  
Aéroport Jerba Mellita 23 Mars 2026.
La vieille vigie construite en 1993 devenue musée local de l’aviation et des aéroports, a cédé la place à une superbe tour de contrôle à deux étages rassemblant les activités intenses de l’aéroport insulaire et une partie non négligeable de l’espace aérien de Tripoli, Sfax et La valette, désormais proche banlieue de l’ile Ulyssienne et soupape de décharge des périodes de surbooking d'un tourisme de genre nouveau que vit l’ile quasiment toute l’année.
Le conseil régional de gestion et de développement insulaire au grand complet se présente face à la tribune d’accueil, le jet Falcon XLS mis à la disposition de la Présidente de la République pour ses déplacements à l’intérieur du pays vient de se poser sur le tarmac de l'aéroport, depuis son accession à la charge suprême en 2021, la présidente a restitué le vieil Airbus à Tunis Air, ses déplacements sont assuré par  la contribution des hommes d'affaires et autres capitaines d'industries.
L'arrivée d'une femme à la charge suprême est tout une histoire je vous en parlerais un de ces jours dans une autre rêverie…
Une fois les honneurs rendus, le cortège présidentiel se dirigea  vers le siège du conseil régional un des anciens hôtels de la fin du siècle dernier et désaffecté pour les besoins.
Accompagnée dans sa visite des ministres de l'agriculture, de l'industrie et de la culture, La présidente se devait de  constater de visu  du bon choix et fonctionnement du système de démocratie décentralisée et participative  dont l'ile a été choisie comme région pilote expérimentale  pour diverses raisons, mais surtout pour son "vivre ensemble"  millénaire. Un vivre elsemble qui a su résister  aux affres des épreuves et des siècles malgré les diversités religieuses, et ethniques.
Les ministres quant à eux vont être confrontés  à la capacité des gens de pouvoir être  créatifs sans le carcan de l'administration. la présidente de son côté met tout son poids dans cette confrontation qu'elle n'a pu gagner lors de son élection et qu'elle a dû  se soumettre à un essai expérimental dans une région qu'elle a tenu qu'elle soit Jerba.


Sans trop tarder, et après exposé du programme de la journée, le cortège se dirige vers les nouveaux périmètres irrigués dans la région nord est de l'île  où il a été procédé au déracinement de plusieurs hectares d'eucalyptus – que des chercheurs ont démontré leur  action néfaste sur la nappe phréatique- ,  pour implanter un champs de capteurs photovoltaïques 'alimentant  une centrale d'adoucissement d'eau de mer qui a servi a irriguer les plantations de cette région selon les impératifs fixés par le groupe de recensement et reconstitution du patrimoine arboricole et botanique de l’île.
Ainsi  l'ensemble des variétés de palmiers dattiers ont pu être  recensés et reproduits selon  des plantations tenant comptes de leurs terroirs d'origine.
Par ailleurs et sous la pressions d'une farouche résistance de jeunes ingénieurs de l'INRAT, l’île  et son oliveraie millénaire ont été préservés des plants d'oliviers d'origine espagnole  soupçonnés d'être des OGM. Une grande campagne de rajeunissement de la forêt ainsi qu'un assainissement des titres fonciers en instance d'épurement d'héritages accompagné  d'une interdiction formelle d'arrachage et de constructibilité.
Un coup de chance allait sourire à l'équipe qui travaillait sur le recensement des espèces arboricoles.  Lors de la réhabilitation d'un Menzel, les maçons ont découvert un véritable trésor génétique qui consistait en une amphore contenant une dizaine de  bourses en tissus remplies de cendres protégeant des semis et des graines de fruits et légumes notamment celles du célèbre pommier de Jerba! Après analyse et multiplications et reproduction ces espèces ont pu être ressuscitées et ont provoqué un regain d'engouement pour le pommier  dont les surfaces de plantation se  sont décuplées au bout de deux ans.
Le programme  des visites agricoles se poursuit dans un projet intégré de transformations des fruits et légumes, réparti en trois unités semi industrielles la première de séchage de figues ,d'abricots, et de tomate, la deuxième pour la fabrication du fameux "Rob" le jus de dattes  et enfin le troisième basé sur les techniques ancestrales de la communauté juive pour la fabrication d'eau de vie de figue et de dattes. Une unité connexe a été développée  pour la récupération des noyaux et autre rejets comme matière première d'aliment de caprins issus d'un croisement d'une race locale avec la race maltaise connue pour sa lactation abondante.
L'heure du déjeuner approchant le service du protocole du conseil régional s'est empressé d'informer le protocole présidentiel afin de rester dans les temps du programme.
Le déjeuner est offert par dames de Jerba à la présidente et ses accompagnateurs mais il est concocté par le maître des fourneaux à la réputation mondiale , j'ai cité Zouhayr  ben Jemâa.
A la fin du repas la délégation se dirige vers l'un des fondouks réaménagé siège des centres institutionnel d'appui aux entreprises.

A l'instar de l'inventaire des ressources halieutiques et agricoles une task force groupant des ingénieurs chercheurs du Cetime, le Cetex et de l'institut du patrimoine s'est attelé à préserver in-extremis l'ensemble des ouvrages tissés toutes fibres confondues.
Ainsi une équipe de concepteurs programmateurs mécanicien  et spécialiste en tissage se sont "accroupis" entre les mains du grand maître du tissage Jerbien Mohamed Tounsi afin de recueillir son savoir faire mais surtout son savoir car un savoir faire sans savoir  c'est comme un orphelin sans tuteur ni percepteur.
Une des tâches qu'on leur a assigné c'est de sauver toutes  les techniques liées au tissage du Hrem Beskri cher à toute jeune mariée jerbienne. Longtemps les maîtres tisserands –dans un soucis de préserver les secrets de leur  métiers et tour de mains- , évitaient de consigner par écrit les repères de fabrication du Beskri, le nombre de fils de trame et des nappes de tissage, Nous avons eu à constater  de visu au début des années 2000,  plusieurs carnets et folios de fabrication du beskri, que maitre Mohamed Tounsi  a annoté par un système numérique et qu'il gardait jalousement .
D'autres équipes ont été désigné pour les tissages  de soie de moindre complexité   comme le Berbouchi, les Hssayri le Mour etc… ou bien les plus simples tel les Rekbi, alors que d'autres  se sont chargé des tissage de melia en fil de coton et enfin d'autres se sont occupé du tissé en laine et de leur coupe et façonnage en "Cadroun".
Outre la Numérisation  des produits de leur décors ainsi que des teintes officielles de leur fils et motifs, des fiches de fabrication on été figées définitivement en fonction des métiers à tisser traditionnel aux  métiers Jacquards mécanisés, des programmateurs travaillent en vue d'une adaptation aux métiers circulaires.
L'expérience Jerbienne à rapidement fait des émules un peu partout parmi les artisans du sahel Sfax Tunis et ailleurs, ne s'arrêtant pas au tissés de valeur mais englobant les melias de Ksar Helal et d'autres villes du Sahel.
La mécanisation et la compression des coûts de fabrication ont contribué à mettre des produits de grande valeur et qualité à la portée des bourses moyennes, un véritable retour aux valeurs  des habits et costumes traditionnels.
Avant de quitter le fondouk l'un des derniers maîtres tisserands  a fait présent d'un Beskri, d'un Barbouchi et d'un Rekbi à la présidente.

De Houmt Souk  la délégation  se dirige vers "Le rocher des esclaves" Hajrte el âabid un rocher qui avance en mer à la manière d'un quai naturel. Autour de Hajret el abid se sont construite un tas d'histoires participant  à nourrir le mythe de l'esclavage. La présidente a fait de la question de l'asservissement des êtres humains une bataille sur laquelle il n'y avait rien à concéder et rien à négocier. C'est ainsi qu'elle a pris à son compte l'engagement de l'état tunisien de reconnaître la responsabilité  morale et matérielle des états précédant l'indépendance  dans la traite négrière ainsi que du déplacement de milliers de personnes de leurs foyers vers des contrées hostiles les assujettissant génération après génération. C'est en total accord avec la proposition de la présidente, le conseil régional a décidé d'ériger un mémorial  du "Pardon" en surélévation du site de Hajret El Abid, mémorial qui déclare solennellement au nom des états tunisiens successifs demander pardon aux descendants de tous les esclaves depuis des siècles et aussi au nom des tunisiens qui,  par leur participation à la traite négrière ou par les sentiments blessants qu'ils auraient nourris  à l'encontre des descendants d'esclaves et de la communauté noire.
Commandé depuis plus d'une année le mémorial est constitué d'une œuvre sculpturale en bronze représentant une file d'esclaves, hommes, femmes, enfants et adolescents  enchaînés  menés par un négrier muni d'un fouet.
C'est dans une atmosphère solennelle et chargé d'émotion que la présidente a tiré le cordon libérant  l'imposante sculpture en présence de toutes les communautés ethniques et des différentes confessions ainsi que de leurs chefs spirituels.
Les discours brefs et sans artifices  ont été prononcés sous le soleil couchant une "magic hour" qui a amplifié l'émotion et la gravité de l'instant.
Dans son discours, et afin de ne pas oublier  la présidente  a annoncé le 23 janvier,  anniversaire de l'abolition de l'esclavage en Tunisie,  jour national du pardon.

Après le dîner  et en clôture festive de la journée, L'ensemble de la délégation est conviée par l'infatigable Houcine Tobji au théâtre de plein air attenant au musée de Guellala pour assister au spectacle des tambours du Burundi  dans le cadre du festival international des arts africains, amazigh et arabes, le FI4A, dans sa 3ème session est déjà l’événement touristique et culturel international incontournable , il attire par sa riche programmation des milliers de touristes et de nationaux.
Profitant de l'entracte et de la compagnie d'un membre du conseil régional, je lui au posé la question:
-         Qu'en est-il des questions de l'aménagement urbain et de la préservation du cachet architectural de l'ile?
-         ……….
Le train d'atterrissage de l'ATR 72 vient de toucher un peu durement la piste de Tunis Carthage, secoué, je ressortis de ma profonde torpeur la tête ballottée entre  ce qui est resté de mes douces rêveries et la dure réalité…
Ils avaient bien raison les anciens de l'appeler l'île des Lotophages, mon dîner d'hier devait être contenir du motus….
Ce ne fût que des rêverie caprines " منامة عتارس" comme on dit dans notre cher dialectal….
    

vendredi 21 mars 2014

اللي تملى العين


اللي تملى العين من تذبيلة عين
وتنسي الفلب مواجعه
تتملـّك بالتيه
تسلب خيط العقل
تسل عروق الروح من غريق جوارحَه
***
 

اللي تملى العين بترشيقات الحَبْ
تنسِّي القلب الضرب
على اوتار النسان
وتشعّل نار الحُبْ
وتتغافل عالماء ما دام لهب العشق
مطلوق الجنحين.
***
 

اللي تملى العين ببسمات وضحكات
تنسِّي الفلب العمر
والأعوام اللي راحوا
والأولاف اللي ارتاحوا
من عادي الأيام
وما تركوه آجراحُه
***
اللي تملى العين بالوهرة والقد
ما يغلبها حد
وما تعرفش الحد
تنسى نهار السبت
وتجيك نهار الاحد
وتخبلك الأغزال
ومع هذا نولك مصواب ونسيجك يتقَدْ
***
 
 
اللي تملى العين تعرفني وتعرفها
وما نحبش نوصفها
لا العينين تغير من خفة مشيتها
ورشاقة خطوتها
يبقى السر شريكنا لاحد معانا
لا نروح فرحان ولا هي غضبانَه
 


























































































jeudi 13 mars 2014

الكلنا فلاّقـة .... أما المرة هاذي ما فيهاش لا نواشن و لا قسمة غنايم (الحلقة الأولى)





هاذي سلسلة سردية جديدة فيها برشة محلات شواهد على حال قبل و احوالنا الحاضرة تتطلب شوية صبر في قرايتها انشالله نوصل باش نشدكم بيها و تستمتعوا بما فيها و راهي ما هيشي من نوع الفاست فود ياما من نوع كسكسي بالمسلان



بعد ما قريت عامين في مسقط الراس الدويرات، اسقدنا لتونس، بابا الله يرحمه، على عكس الناس في عوض يخلّيني نمد بالشياه، بعد ما تعلمت نهجي جواب و الا تسكرة، شد صحيح باش نزيد نقرا. سكنا في دار حذا رحيبة الغنم، دار و علي عربي نسكنو فيها ست أعيال الكل من الدويرات.

م الخريف للخريف كي يتلمو الرجال في الليل ما كان حديثم كان ع المطر و السحاب و العام آش باش يكون، في اليلاد بالطبيعة/ و النهار المبروك كي يجي جواب و الا حد من خدامة المرشي من الاهل و يبشر بالمطر. هاي ملي في البقعة الفلانية ، جريان ما في غيرها، الواد الفلاني حمل جسور تنفست و طوابي تكسرت.... ويبدا الحديث ع المطر كاينها كاين حي جات من شيرة و تعدات على جبل و هبطت من شعبة يتبعوا فيها بالمرحلة بالمرحلة.هالاخبار اللي تفرح كانت تطلق العبسة و تشرح الوجوه و تسرّح كلام الكبار اللي يبداو يخممو في المرواح للحرث. و يرجع الكلام سناوات لتالي لهاك العام كي حرثو في الظاهر و الا البريقة و كي ربعوا في المحاحير ، بيوت شعر مصففة و سعي و غنم و خيل و بل و اخضار و نوار. و بالشوية بالشوية تسرح الذاكرة بيهم من حديث الحيين لحكايات الجدود اللي عليهم رحمة الله، على وقت الغورة و الغزو و التفليق و الفلاقة. و كيفاش يضرب طبل الفزع و تهب الرجال بخيلها و سلاحها و يتلم الميعاد و يقررو الذود و يقصدو ربي باش يرجعو ما تسلب لهم من بل و الغنم و السعي يا بالمفاهمة و اللتي أحسن يا بالسلاح. نغرة و حماسة و فرسنة و ذكورية. حديث يسرح معاه فكرنا و خيالنا و عينينا زايغة في المتحدث، كان هذاكة السينيما متاعنا، ضحاضيح و صحاري و خيل تلهد تقطع في الفيافي قطعان، و تتخلط  علينا حكايات سيف اللزل مع الزازية و بوزيد مع جنقارو و زغبة مع النوايل و مرعي و يونس و ووو....

كنا في اعوام 52- 53 في تمبك "الحوادث" كيما يسميو وقتها حركة مقاومة فرانسا، من شيرة نسمعوا في حكايات الغوارة و القطعية و يسميوهم فلاقة و من شيرة على الرجال اللي شادين لجبال و الخنق يقاومو في فرانسا و يسميوهم فلاقة!!! آش جاب هالفلاقة لهالفلاقة!!! تشربكتشي توة ما بين الخرّافة و ما عاشوه الجدود مع الطاهر و الساسي لسود و مظاهرات الطالب الزيتوني و دي هوتكلوك و فوازار....مع الكبر فهمت اللي قبل ما يدخلو الفرنسيس وقت الي الحكم كان في يد البيات الحسينية، كانت حكايات الغورة و التفليقة كي صبلي نشرب. بلدان كاملة جلات اماليها و خلات بعدهم و قعد يغرد فيها البوم و مغشش فيها الغراب. كيف ماطوس اللي لغادي مالرمادة اللي اماليها وطنو في المجاز و الا البريقة و البرقاوية اللي يقولو رحلو لشيرة سليانة.

أي مع الواحد اسوح و تغرب و انطلع على حوال الناس و البرور و تحلت عينيه على معارف رفعتلو شوية من هاك الجهل و الأمية اللي تعلمهالنا في المدارس، ياخي مالجملة ما كانوش يقريو فينا في تاريخ الكله مزين بالألوان الطبيعية /كيف هاك الديكور متاع المسلسلات التاريخية المصنوعين مالكرذونة و مدهونين بالسورفاسير/ و فيه الملوك و السلاطين اللي حكمو العرب و الاسلام كلهم عادلين و فتحو البرور و البحور و ما فيهم ساقط و خبيث و فاسد/ حاشاكم كان هاك الزفت و الكلب بن الكلب  اللواط الصادق باي و جماعته اللي حلو البلاد للنصارى، و الاّ الهلالية اللي وين ما عفست حوافر خيلهم ما عاد لا ينبت كان الشوك و الطلح / قلت كيف اترفع الجهل تبينلي اللي امالي هالبلاد من قديم عندهم خصومة مع الحاكم، زيد عاد وقت اللي تتخلط عليهم المصايب من كل شيرة و جانب /
 وموش لازم نمشيو لبعيد بعيد باش نفهمو القريب.توة دورة السبع ميا و خمسين سنة كيف صار الامر للحفاصة، بعد ما تخلطوا في البلاد و ولاو من اولادها و نظموها و وسعوها من قصنطينة لطرابلس، و هفتو عروش الهلالية من البدو و حكمو أكثر من ثلاث ميات سنة/ أمورهم هي هي و تهلهلت و تسيب الما عالبطيخ، من شيرة هذا عدو من النصارى هاجم مالبحر، و هاذم عروش الهلالية دارو في الحياصة، و من شيرة الوبا حاشا من يسنط يحتحت في العباد تحتحيت و الطايح أكثر مالواقف،. الحاصل رصاتشي البلاد طاحت خبزة باردة بين مخالب قوة هاك الوقت. و بداتلك اسبانيور و ترك يدّارسوا عليها، مشاشوات و قراصين يصولو و يجولو في البلاد، فراقط و شقفات كراكجية و طبجية تعمر في المدافع و المهارس بالدوبلي و المسمم و بارود بالكور ينم.

خرجوش السبنيور بعد اربعين عام و دخلناش تحت سلطة العصمللية، وجقات و دواوين و آغاوات و دايات و باشاوات و بايات و مماليك فيهم التركي و فيهم نصيب كبير ماللي تغبات بيهم البركة/سوق و دلال يقلب في لبسنسن و الذرعين/ من صقالبة الي تيسرو في البحر طلاين و امالط و كورس و جناوة و فرنسيس من مرسيليا و غيرهاـ، و قالك حقة حقة استسلمو على مشايخ مشكوك في دينهم.

هي وقت البلاد كانت تحكم فيها دولة تنجم تقول من أولادها/ و الحفاصة ماهم كان بربر جاو مالمغرب// حتى لو كان هو هو في آخر دولتهم أغلب امراؤهم أماتهم علوج نصارى// ياما آش علينا/ كي يكثر الجور و ينزل عالرعية معصار المجبا، ما لها كان تتقطع البيعة بين الحاكم و المحكوم و لا نبات عرفك و لا تبات صانعي. أمالة ما بالك وقت اللي تبدا الدولة ماهيش من امالي البلاد/ حتى لوكان تحكم باسم خليفة المومنين في اسطمبول/ و زيد عسكرها اللي عافس في لاهالي ملاقيط من القوقاز و الالبان و البوسنة و الهرسك و رودز و غيرها، يتّلغموا عليهم و يهتكولهم في اعراضهم و يغزُّولهم في ارزاقهم، ما يكون رد فعل الرعية كان طورة و الا فورة. 
كانك من الجيهات البحرية و المدن متاعها الي مصالحها مربوطة بالحاكم و التجارة و البرانية،و العروش اللي يهزها طمع الحكم، هاذوكم يعطيو للذل كاره و يطاوعو و يطيعوو تتسمى هالجيهات و العروش مخزن. و منها جات كلمة مخازني و مخازنية. و كانك من العروش البعيدة الي ما قعدلها كان شقان عصا الطاعة / بما انها من هالزردة منسية و لا يوصلها منها لا الياسر لا الشوية/ هالجيهات و العروش تتسمى السيبة و في بلاد السيبة كبرت المصيبة و تتقطع السبيبة بين الرعية و الدولة و ما عاد يستعرف بيها لا مفصلة محلاّت و عسكر و لا باي و حاشية مجمولة. من حينك تتسيب العروش على بعضها، و تنكث العاهد اللي خذاته على بعضها بيناتها، من صحبة و علاّقة و حماية و آمان و يفـّلق اللي يفلـّق و يتفلـّق الّألي يتفلـّلق و منها جات التفليقة و الفلاقة.

و اللي يفلـّق هو لا محالة بفلـّق على سلطة الحاكم و الدولة يامـّا موش يشرطه يزدم بالعنف عليه في واجهة/ و قالك الكف ما تعاند الإشفا/ لكن يرقد في الخط و ما يطيعوش و ما يستعرفش يسلطنه و هات من هاك الّاوي، و يدور عللّي حذاه م اللي أضعف منو و يهرسو، يعمل في خلاه ما والاه يغور و يسبي و يهز بالغصب لا يرجعه قانون الدولة و لا عاهد الجيرة و لا العرف اللي يربط الناس ببعضها. و قعد عند الناس أنه كل من يخرج على الحاكم و العرف راهو مفلـّق، مهما يكون الحاكم و حتى وقت اللي ثاروا المقومين ضد احتلال فرنسا عم 1881 و الا وقت ما ثار خليفة بن عسكر في جبل نفوسة في ليبيا ضد الطليان و هبتلو العروش التونسية من ورغمة تسمات الثورة بتفليقة بن عسكر و الا تفليقة علم 14/ و تقال فيها شعر كبير/

 و كيف قامت حروبات التحرير في بلدان المغرب من تونس للمغرب الاقصى أو من استغمل كلمة الفلاقة  باش ينعتو المقاومين اللي شدو الجبل هي فرنسا، و هالتسمية مشات بطبيعتها عند امالي البلاد الخاص و العام كي اللي بعرف معناها الاول كي اللي يحهله. و هذا موش صدفة و الا من باب الغلط الشايع بين الناس و قلة معرفة، ما ننساوش اللّي طول هالمدة اللّي نحكيو عليها، بلادنا كانت حدودها كيف الكوتشو تتجبد و تتراجع و تتكمش، عروش تبات تحت سلطة تصبح تحت سلطة أخرى كيف قبايل نهد االي شي منهم في تونس و شي في تزاير على خاطر فرانسا ضربت شلمة من التراب التونسي وقت أحمد باي المشير و قعد يطالب بالجوابات في "حقه " ياخي رساتلو بهيم و قدم قرعة.

 و ما كانت ثمة عصبية و حمية كان حمية الغروش و الا الجماعات اللي مصالخهم مشتركة كيف الاندلس و الا الي يتسماو البلدية و الاجيال الجديدة من الاتراك و الشركس اللي تولدو من ام من البلاد و المعروفين بالكراغول اللي استوطنو هنا. /هالعصبية اللي نبدا من حلقة اللي هي العيلة أخوة و اعمام و خوال و انساب و بناي عم تخلق الولفة و المعونة و الرغاطة و التويزة في الفرح و الموت و الحزة في الشدة و الغربة ، تكبر من الحومة و النزلة  الدشرة تربط الحلق ببعضها في البادي و القرىو المدن بدرجة أقل من أسواق المدينة لاسواق الجمعة قلفاوات و صنايعية حمالة و خبازة و حدادة و حرايرية و نساجة و تجار امالحية و قلالين  و حمارة/ هالعصبية اللي كانت تجمع العروش في تحالفات كبيرة كيف صف يوسف و صف شداد، بعد ما تفرت الحكم الحفصي و عاشت البلاد قرون من الفتن و المحاين كان من الصعب أنها تجمع الافراد في فكرة الوطن و الدولة الوطنية و خصوصي كي تبدا هاك الدولة ما عندهاش الغيرة على حرمة الوطن كبف ما صار وقت هجمة الاحتلال الفرنساوي اللي لعبو فيه زعماء المقاومة كيف علي بن خليفة النفاتي و أحمد ين يوسف الهمامي و علي بن عمارة العياري و الحسين بن مسعي و محمد بن شرف الدين و علي بن عمارة الجلاصي و الحاج الحراث الفرشيشي دور المحرك باش يخمدو النعرة القبلية من جيهة و و يوللدو الحس و الوازع الوطني اللي ما كانش ربما وارد في هاك الوقت عند الأفراد العاديين، و ما ننساوش اللي هالقادة كانو قياد يحب يقول موظفين ساميين برتب عسكرية تعادل الجنرال و يغرفا أش يحب يقول الدولة. و تعتبر الغلبة وقت ما الفرنسيس احتلوا صفاقس و القيروان و تونس و قابس نكسة كبيرة لها الشعور الوطني لأنه من بعد ما قعد للناس اللي تهجروا اللي وصل عددهم قريب العشر من سكان البلاد( 120000) مهاجر في طرابلس ، ما قعد لها الناس كان مرارة الهزيمة/ و يقول ذياب بن غانم لأمه كيف قالتله اللي الهلاليى جرى فيهم ما جرى: "ما يغيضكش من مات ، ما يغيضك كان الغلب وين بات"/ و رجعوا للعصبية التقليدية متاع العروش. و الشي اللي تولـّد مع حركات النخب من اللي قراو في الخارج و الا الزواتنة المتنورين و الصادقية، شي متأثرين بمشايخ الشرق و شي جالبهم بهرج و أفكاراوروبا ، ما كان عنده لا الإمكانيات و لا الوقت باش ينفذ لعامة الناس / لا محالة هي الحكاية معقدة أكثر من هكة/ و فيهم اللي ربما يقولو: "نمشيو بالمراحل، و عامة الناس ما عندهاش القابلية للفكرة الوطنية و التحرر فما بالك بالديمقراطية". و هذا ناتج من حرصهم على حماية مصالحهم مع المستعمر اللي ما يحبوش يقصو معاه السبيبة و الا شعرة معاوية و من شيرة اخرى على خاطرهم في الاغلبية من اللي ترباو في دايرة خيرالدين و خابت آمالهم مع دولة البايليك فما بالك مع دولة "الحماية"، و ما كانش ممكنلهم ذهنيا أنهم يتوجهوا لعامة الناس باش يقدموا بيهم في اتجاه توليد الوعي الوطني و الخروج بيهم من موقع السيبة لموقع المواطنة بما أنه عهد المخزن وفى. وكيف ما وضّح عبدالله العروي هالفكرة، يبقى عند عامة الناس الخروج على فرانسا و مواجهتها باب من أبواب التفليقة القديمة، و فيهم اللي معاها و متحمسلها و فيهم اللي خايف من عواقبها، و ما كانت لا هي من عصبية العروش القديمة لأن القاعدة المادية متاعها يحب يقول الأراضي الاشتراكية و مسالك السروح و المرباع غزهتها المنظومة الاستعمارية، و لا هي من باب العصبية الجديدة و الوطنية لأنه فرنسا نساتهم من " مهمتها التحضيرية " اللي شرّعت بيها لاحتلال البلاد هذا من شيرة ، و لأنو النخب الجديدة كيف ما بينت ما زالت في مرحلة التمشي "الثقافي". و في النهاية تكون حركات التحرر الوطني في بلدان المغرب مطبوعة بتكتيك النخب السياسية اللي ياكلو في القسطل بيدين القطوسة: مع عامة الناس تفليقة و كل حد يفهم حسب فهمه، و مع فرانسا كر و فر و مطالب إصلاحية و اعطيونا معاكم حنيك هذا بالخصوص في المغرب و تونس، بالطبيعة في الجزائر الامر من أصله يحب يقول من اللي تحول السجال مع فرانسا لمواجهة مسلحة في غرة نوفمبر دخلنا في تمبك التفليقة . و للحديث بقية نشوفو فيه بعد ما تم استرجاع السيادة و تقسمت الغنايم في منظومة سيبة توللي المعادلة في علاقة الناس( لأنه مسألة المواطنة ماهو كان كلام و ترمينولوجيا لغوية) مع الدولة مبنية على منطق المخزن الجديد متاع الدولة الجديدة، اللي تقابلها السيبة الجديدة المتكونة من الناس اللي ما وصلهم شي من توزيع الغنايم.
وبعد ما كانت هالمنظومة عروش و حدود جغرافية، توللي حالة نفسية متواصلة يعيشها الفرد في نفس الوقت في الشارع و المدينة و الخدمة و الملك العام. على هذاكة وللينا اليوم الكلنا فلاقة.....

vendredi 7 mars 2014

من الآمثال المرتبطة بالفلاحة وحساب الايام والفصول:



جمع الأستاذة فائزه مسعودي
1-العام المبروك أرّاح نوريك خصايلو
الليل تصب النّو ، وفي النهار تحمى القايلة فيه

2- سنين الخير ليهم دلايل
 في الليل مطر و في النهار تحمي القوايل.

- قال الشتاء: هاني جاتك يا مارس البوّال  آما بلّها وإلاّ علّها
- قال مارس لإبرير: هاني جاتك يا برير يا بخيل
- قال له: أنا نطلع السبولة من قاع بير
- قال ابرير لمايو: هاني جاتك يا مايو خضرة فليو
- قال له: أنا نطيحها حلّة كي ظل خضرة فليو خمسطاش نيوم لبن وخمسطاش نيوم تبن

- الى رعدت في العزارة هي حشيش ولا قمارة
-اذا رعد الرعد قي الليالي سجي اللوح و المذاري

-اسال على كتوبر وين بزع ماه

-الى يحب نادره يكبر يحرث من يوم عشرة شتنبر

-الزرع يقول ياربي العالي غديني بمطرة بعد فسوخ الليالي

- إذا طبّ مارس، نقي قمحك وفارس   تلقى فيه عظم الحجل والزرارس
- الزرع في مارس يقول المطر كل يوم ياسر و نهار بعد نهار شوية
- في مارس امشي لزرعك و هارس
- اش يشيب الفلاح وهو صغير جبدات مارس و تفرقيعات ابرير
- مطر مارس تبر خالص

- اينجينا من شمس ابرير من جراد مارس و من ريح مايو
- وقفة من وقفات ابرير ولا  رعدة من رعدات مايو
-اذا مطرت بلاد ابشر بغيرها

- الشتاء حدرة والربيع منام  والصيف صعدة والخريف هو العام
- الصيف ضيف و الربيع منام و الشتاء شدة و الخريف هوالعام
  
- شمس ابرير تنشف الماء مالبير                               
- إذا دخل مايو هزّو مناجلكم وهيّو

- في اوسو احصد زرعك ولو يكون فليو
- يا نو أوسّوخوذ مانحسو و أعطينا ماء (ما) ندسّو
- الي ما يوني في اوسو ما يلوم الا نفسو
- يوم اوسو اذا كانت النمالة تخرج لخزين من غارها يدل علا رخص لاسعار و كثرة الصابة و اذا كانت تدخل لغارها يدل على الغلا و قلة الصابة
            
- المطر اذا شرقت غرقت
- الغبار هبر و الحرث صبر و الصابة مطر

- إذا تكلم السحاب في الليالي سجّي اللوح والمذاري وين تحط رزقك يا خالي

- يعطيك مطرة تغذيك تفاسيخ عقب الليالي

- إذا هب القبلي صباطي = وإذا هب الشرقي برنوسي.
- القبلي في الربيع هم و في الصيف سم

- ريح الشرش يطير العشاء مالكرش
- ما يجي م الشرقي كان لمليح وما يجي م القبلي كان القبيح
- إلّي بدّر ندّر
- بيع البحاير يا حاير

- قالت البقرة: فمّى موس وكرشي داموس ما نشبع كان بضرب الدبوس
- قالت النعجة: فمّى إيببرة وكرشي صغيرة ما نشبع كان بتقهميرة.
****

ها التفاصيل الصغيرة من الحكايات والأمثال سوى اللي يتعلق منها بالخرافة اللي في السابق يرقدو بيها الصغار، والا الملاحم اللي كانو قبل يتلمو حولها الكبار في العايلة والا في الميعاد، واللي بدات تتقلص بشوية بالشوية بدخول الراديو والتلفزة عنوة في البيوت والديار، هي قليل من كثرة من الحاجات اللي هي أحنا واللي أحنا هي، هي تعبر عليناَّ وتحكيلنا وتحكينا في كبرنا وشموخنا وكذلك في ضعفنا و ووهننا، واحنا نعبرو بيها في فخرنا و قهرنا واعتزازنا وانتكاسنا كجزء من البشرية.
تعبر علينا في حلنا وترحالنا  عبر التاريخ، ونعبرو بيها في أفراحنا وأتراحنا عبر العمر، ونعبرو بيها على مرابعنا وحومنا وقرانا  وديارنا في سهولنا وجبالنا وسواحلنا عبر الجغرافيا والتضاريس.....
هي الأنا اللي يشوفنا بيهم  بها الآخر المختلف علينا ويفرقنا بها على غيرنا و يصنع بها تصويرتنا المختلفة و"غيريتنا".
هاذي ترسباتنا من الزمان الغابر تحملتها الأجيال المتعاقبة كيف اللي شادد جمرة في اليد مجبور يوصلها ويودعها في يد الأبناء اللي بدورهم يوصلوها لاولادهم.  هكاكة كيف ما تدور عجلة الزمان كل حد يزيدها من منتوجو وإبداعو وهواجسه وأشجانه وخيالو الشيء اللي يخلليه يكون هو وموش حد آخر والا متسلف هوية من شيرة  اخرى. هاذاكرة إذا تلاشات وفنات يعني أنو جزء منا تلاشى ومات كيف حكاية الغراب اللي جاء يتبع في مشية الحمام ....
هذا نزر قليل من عوالم وخيال يصعب على الواحد أنو يتحمل أدراك الدنيا ومعاناتها بلاش بيها، ويصعب ياسر أنو أي شخص يحب يحكي على الهوية والذات باش يختزل الحكاية من غير ما يعطي لها التفاصيل والرقايق ما تستحقو من منزلة في تشخيص الذات والأنا بكل مقوماتها....
جزء كبير من الخيال اللي يملى الذاكرة الحية للأجيال الصغيرة جاي عن طريق الصورة المهيمنة لثقافة العولمة اللي تلقى في خيالهم من الفراغ وانعدام منظومة المناعة ما يخللي تغلغل هالخيال الزاحف يتم بسهولة، كيف اللي يخللي أرضو الخصبة بور، فيسع ما يهيج فيها الشوك والبك والنباتات اللي ما تنفعش حتى وإن كان منظرها مغري.